مشکلات افراد درگیر با بیش فعالی چیست؟
تابه‌حال در مورد بیش فعالی در کودکان زیاد صحبت شده و بیش‌تر افراد با این اختلال آشنایی دارند ولی بسیاری از شما نمی‌دانید که این اختلال صرفا مخصوص کودکان نیست و در بزرگسالان هم دیده می‌شود. نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه کنید این است که معمولا ظهور بیش فعالی در بزرگسالی در افرادی رخ می‌دهد که در کودکی هم به آن دچار بوده‌اند. اگر می‌خواهید در مورد این اختلال و روش‌های درمان آن بیش‌تر بدانید، در ادامه‌ی مطلب با ما همراه باشید.
تعریف اختلال کمتوجهی بیش فعالی (ADHD)
اختلال کمتوجهی بیش فعالی یا ADHD، اختلالی است علاوه بر کودکان، در بزرگسالان نیز رخ می‌دهد. مطابق بررسی‌ها حدود ۴ تا ۵ درصد از بزرگسالان در آمریکا به این اختلال مبتلا هستند. البته معمولا درصد کمی از افراد، در فرایند تشخیص و درمان آن قرار می‌گیرند.
چه کسانی در بزرگسالی به بیش فعالی دچار می‌شوند؟
به طور معمول هر فردی که در کودکی دارای این اختلال بوده، در بزرگسالی هم دچار آن خواهد شد. ممکن است در برخی از این بیماران، به دلیل عدم تشخیص و درمان در کودکی، بعدها در زندگی به مرور زمان این بیماری در بزرگسالی‌شان تشخیص داده شود. با وجود اینکه برخی کودکان مبتلا به این اختلال، این مرحله را پشت سر می‌گذارند، ۶۰ درصدشان در بزرگسالی هنوز هم با آن درگیر خواهند بود. اختلال کمتوجهی بیش فعالی که در ادامه به‌طور خلاصه «بیش فعالی در بزرگسالان» نامیده می‌شود، در زنان و مردان به‌طور مساوی، بروز می‌کند.
نشانه‌ها و علائم اختلال بیش فعالی در بزرگسالان
در صورت ابتلا به بیش فعالی بزرگسالان، احتمالا در انجام فعالیت‌های زیر با مشکل مواجه خواهید بود.
- تمرکز کردن
- دنبال کردن دستورالعمل‌ها
- سازماندهی وظایف
- به‌خاطر سپردن اطلاعات
- انجام به‌موقع کارها
این موارد منجر به بروز اختلالاتی در روند زندگی روزمره‌ی شما برای مثال، در منزل، محل تحصیل یا شغلتان خواهد شد. البته اقدام برای درمان و یادگیری روش‌های مدیریت و کنترل بیش فعالی می‌تواند در کاهش تاثیرات منفی مفید باشد. بیش‌تر مبتلایان بزرگسال موفق به یادگیری روش‌های تطبیق با شرایط بیماری‌شان می‌شوند و می‌توانند از نظر شخصیتی رشد کنند و به اهدافشان دست یابند.
چالش‌های پیش روی بزرگسالان بیش فعال
- افسردگی
- اضطراب
- تأخیر و فراموشی مزمن
- خستگی مزمن
- نوسانات خلقی
- مشکل در تمرکز هنگام مطالعه
- مشکل در محل کار
- اعتمادبه‌نفس کم
- مشکل در کنترل خشم
- تکانشگری
- تحمل پایین در برابر ناامیدی‌ها
- مهارت ضعیف در سازماندهی
- مشکل در برقراری ارتباط
- بی‌انگیزگی
- به تعویق انداختن کارها (فردافکنی یا تعلل)
- اعتیاد و مصرف مواد
میزان مشکلاتی که این چالش‌ها در زندگی‌تان ایجاد می‌کنند یا حتی اینکه با کدام مشکل مواجه شوید، در افراد مختلف متفاوت است. هیچ دو بزرگسالی که دچار این اختلال هستند، علائم و چالش‌های مشابه نخواهند داشت. برای مثال شما ممکن است در موضوع مورد علاقه‌تان انگیزه و اشتیاق داشته باشید یا قادر به تمرکز باشید، بعضی از مبتلایان به این اختلال ممکن است منزوی و ضداجتماعی باشند، درحالی‌که برخی نیز اجتماعی هستند و با دیگران به راحتی رابطه برقرار می‌کنند.
سابقه‌ی مشکلات بزرگسالان بیش فعال در مدرسه
مبتلایان به این اختلال به طور معمول در مدرسه با مشکلاتی مواجه بوده‌اند. برای مثال؛
- اجبار به تکرار یک پایه
- عدم نشان دادن عملکرد قابل انتظار در مدرسه
- سابقه‌ی اخراج از مدرسه
مشکلات در محل کار
- تغییر زیاد شغل و ارائه‌ی عملکرد ضعیف در محیط کار
- نارضایتی از شغل خود و نرسیدن به موفقیت‌های شغلی
مشکلات بزرگسالان بیش فعال در زندگی
- احتمال بیش‌تر برای وقوع تصادف
- احتمال بیش‌تر برای مصرف سیگار
- احتمال بیش‌تر برای مصرف الکل یا مواد مخدر
- درآمد و نقدینگی کم‌تر
- درگیری با مشکلات روانی نظیر افسردگی و اضطراب
- مشکل در برقراری ارتباط
- مشکلات زناشویی بیش‌تر
- احتمال بیش‌تر در جدایی و طلاق
- ازدواج‌های متعدد
روش‌های تشخیص بیش فعالی بزرگسالان
لازم است برای تشخیص این اختلال به روانپزشکی مراجعه کنید که در زمینه‌ی درمان و تشخیص بیش فعالی بزرگسالان تجربه داشته باشد. در این صورت پزشک با استفاده از یکی یا ترکیبی از روش‌های زیر به تشخیص بیماری‌تان اقدام خواهد کرد.
- انجام یک تست فیزیکی برای اطمینان از اینکه سایر مشکلات پزشکی‌تان، باعث ایجاد علائم بیش فعالی نشده باشد.
- تجویز چند آزمایش خون
- توصیه برای انجام آزمایش‌های روان‌شناسی
- پرسش و بررسی در مورد سوابق پزشکی‌تان
متخصصان، سن خاصی را برای تشخیص اولین علائم بیش فعالی بزرگسالان تعیین نکره‌اند، ولی در این نکته توافق وجود دارد که در بزرگسالی، این اختلال ناگهانی ظاهر نخواهد شد. به همین دلیل معمولا پزشک متخصص در مورد رفتارها و علائمی که در کودکی داشته‌اید، سوالاتی مطرح و مواردی را بررسی می‌کند. برای مثال:
- بررسی سوابق تحصیلی و تاریخچه‌ی رفتارتان در مدرسه. به همراه سابقه‌ی بی‌توجهی و عدم تمرکز یا عدم موفقیت با وجود داشتن توانایی و استعداد
- مشورت با والدین‌تان در مورد علائم احتمالی بیش فعالی در کودکی
- سابقه‌ی مشکلات در برقراری ارتباط با بچه‌ها در مدرسه یا سابقه‌ی یادگیری دشوار
- سابقه‌ی این بیماری در خانواده (به دلیل اینکه احتمالا این مشکل به‌صورت ژنتیکی در بعضی خانواده‌ها بیش‌تر وجود دارد)
روش‌های درمان
در صورت تشخیص اختلال بیش‌فعالی بزرگسالان توسط پزشکتان ، لازم است با همکاری هم، یک برنامه‌ی درمانی مخصوص خودتان را طراحی کنید. که می‌تواند شامل دارو، جلسات درمانی، ارائه‌ی اطلاعات بیش‌تر در مورد اختلال و یادگیری روش‌های برخورداری از حمایت خانواده باشد.
با رعایت این موارد زیر نظر پزشک قادر خواهید بود که بر چالش‌های این اختلال در زندگی روزمره‌‌تان غلبه کنید و احساس بهتری داشته باشید.
تکته‌ی قابل توجه این است که پزشک برای تجویز یک برنامه‌ی درمانی مؤثر و کامل برای شما، باید کاملا از همه‌ی شرایط‌تان مطلع باشد. چون افراد مبتلا به این اختلال، معمولا شرایط مختلف و اختلال‌های دیگری را هم تجربه می‌کنند. برای مثال ممکن است اختلال وسواس فکری عملی، اختلال در یادگیری، اضطراب یا سایر اختلال‌های خلقی یا حتی وابستگی به الکل و مواد مخدر هم داشته باشید.
داروهای موثر در درمان بیش فعالی بزرگسالان
داروهای محرک
معمولا برای بزرگسالانی که به اختلال بیش فعالی مبتلا هستند، داروهای محرک تجویز می‌شود. تحقیقات نشان دهنده‌ی بهبود قابل توجه در علائم دو سوم از بزرگسالان مبتلا به اختلال بیش فعالی، پس از مصرف این داروها است. نمونه‌هایی از داروهای محرک شامل:
- دگزامفتامین (Dextroamphetamine) و آمفتامین
- دکس متیل فنیدات (Dexmethylphenidate)
- متیل فنیدات (Methylphenidate)
- لیز دگزامفتامین (Lisdexamfetamine)
- دکسترو آمفتامین (Dextroamphetamine)
البته مانند هر داروی دیگری، مصرف این داروها نیز با عوارضی و ویژگی‌هایی همراه است. مانند:
سخت‌بودن زمان‌بندی: برای مثال، در صورتی که مبتلایان تصمیم بگیرند که شب‌ها مصرف قرص را قطع کنند، ممکن است در انجام کارهای روزمره و رانندگی، قادر به حفظ تمرکزشان نباشند. هر چقدر دیرتر این دارو مصرف شود، فرد به منظور رسیدن به آرامش بیش‌تر برای مصرف الکل وسوسه می‌شود.
فراموش‌کردن مصرف: در صورتی که داروهای محرک دارای تأثیر کوتاه‌مدت، جایگزین داروهای قوی‌تر و بلندمدت شوند، به سرعت تاثیرشان را از دست می‌دهند و با در نظر گرفتن امکان ابتلا به فراموشی در برخی مبتلایان به بیش فعالی، احتمال فراموش کردن مصرف چندباره‌ی داروها در طول روز بالا می‌رود.
اعتیادآوربودن: محرک‌ها جزء مواد دارویی کنترل‌شده هستند، یعنی می‌توانند مورد سوء استفاده قرار بگیرند. برخی از مبتلایان به بیش فعالی، پس از مدتی مشکلاتی در مورد سوء مصرف دارو پیدا می‌کنند یا ممکن است در گذشته چنین مشکلی داشته باشند.
داروهای غیرمحرک
احتمال دارد که پزشکان برای بیش فعالی داروهای غیرمحرک هم تجویز کنند. در واقع ممکن است این داروها به تنهایی یا همراه با داروهای محرک تجویز شوند. داروهای غیرمحرک عبارت است از:
- گوانفاسین (Guanfacine)
- اتوموکستین (Atomoxetine)
- کلونیدین (Clonidine)
جلسات درمانی و درمان‌های رفتاری
احتمالا برنامه‌های درمانی شما به غیر از دارو شامل موارد زیر نیز هست:
- درمان‌های شناختی و رفتاری برای بهبود اعتماد به نفس
- آموزش‌های ریلکسیشن و مدیریت استرس به منظور کاهش اضطراب و استرس
- مربی‌گری زندگی برای کمک به تعیین اهداف، رعایت نظم و انجام وظایف شغلی و زندگی
- مربی‌گری شغل برای حمایت از شما را در مسائل کاری و در محل کار، برقراری روابط کاری بهتری و بهبود عملکرد شغلی
- ارائه اطلاعات کامل و درمان خانوادگی این موارد به شما و نزدیکان‌تان به منظور رسیدن به درک بهتر در مورد بیش فعالی و تاثیر آن در زندگی روزمره
فعالیت‌های مفید برای مدیریت بیش فعالی
با انجام فعالیت‌های زیر خودتان میتوانید تاحدی موفق به کنترل و مدیریت اختلال بیش فعالی شوید زندگی عادی و دور از هر مشکلی داشته باشید:
1. مصرف داروهای تجویز شده طبق دستور پزشک
هر نوع داروی تجویزی توسط پزشک متخصص برای درمان اختلالاتی که با آن‌ها مواجه‌اید را درست طبق دستور پزشکتان مصرف کنید. در صورت فراموش کردن یک بار خوردن دارو، لازم نیست دفعه‌ی بعد برای جبران، دوز دارو را دو برابر کنید. در صورت بروز هرگونه مشکل یا عوارض جانبی، در اولین فرصت آن را با پزشک خود مطرح کنید.
2. تخلیه‌ی انرژی اضافه
اگر احساس بی‌قراری یا داشتن انرژی اضافه دارید، با انجام فعالیت‌هایی مانند تمرینات ورزشی یا سرگرمی مورد علاقه‌تان، این انرژی اضافه را تخلیه کنید.
3. برنامه‌ریزی
با تهیه‌ی فهرستی عملی و منطقی از کارهای روزانه‌‌تان، تلاش کنید که تک‌تک این وظایف را به انجام برسانید. از دفترهای برنامه‌ریزی روزانه استفاده کنید، برای خودتان یادداشت بگذارید و حتی در صورت لزوم با استفاده از یادآور ساعت انجام وظایف مختلف را به خودتان یادآوری کنید.
4. تنفس آرام
اگر به واکنش‌های پرخاشگرایانه مانند بحث با دیگران گرایش دارید، این برانگیزش را کنترل و متوقف کنید. برای مثال، قبل از هر واکنشی، درحالی‌که به آرامی نفس می‌کشید، تا ده بشمارید. اشتیاق برای این رفتارهای ناگهانی معمولا با انجام این تکنیک به همان سرعت که ایجاد می‌شوند، از بین می‌رود.
5. کمک گرفتن از دیگران
همه‌ی ما گاهی نیاز داریم تا از دیگران کمک بگیریم. پس از درخواست کمک از دیگران، نترسید. در صورت داشتن تفکرات و رفتارهای مخرب، برای کنترل آن‌ها از ایده‌ها و روش‌های مشاور کمک بگیرید.
6. حذف عوامل ایجادکننده‌ی حواس‌پرتی
اگر در اطراف‌تان عواملی وجود دارد که حواس‌تان را پرت می‌کند، مانند صدای محیط، تلویزیون یا موسیقی، یا از هدفون استفاده کنید، یا به مکان آرام‌تری بروید یا از اطرافیانتان بخواهید که محیط آرام‌تری برای‌تان فراهم کنند تا شما قادر به تمرکز کردن باشید.
- ۹۸/۰۷/۲۱