به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم یا روانپزشک؟
متخصص مغز و اعصاب، متخصص اعصاب و روان، جراح مغز و اعصاب، روانکاو، روانپزشک، روانشناس و … چند بار این واژها را شنیدهاید؟
به دلیل تشابه اسمی در زبان فارسی، حتی افراد تحصیلکرده نیز این تخصصها را با هم اشتباه میگیرند. اما درواقع با چندین رشته تخصصی روبرو هستیم که حوزه فعالیتهای گسترده و متفاوت از هم دارند فقط در برخی موارد دارای اشتراکاتی هستند.
بسیار اتفاق افتاده است که بیمار درمورد وظایف هر یک از این متخصصها دچار گیجی شده و این قضیه باعث اتلاف هزینه، وقت و تأخیر در تشخیص بیماری شده است و گاهی صدمات جبران ناپذیری را برای بیمار بههمراه داشته است. علاوه بر این، معمولاً پیدا کردن بهترین متخصص مغز و اعصاب ، زمان و هزینهی زیادی را تلف میکند.
تخصصهای مغز و اعصاب
در این مقاله به شرح مفصل در مورد هریک از این تخصصها و حوزههای تخصصی پرداخته شده است.
متخصص مغز و اعصاب
سیستم عصبی انسان به دو دسته کلی تقسیم میشود که عبارتند از:
• اعصاب مرکزی (مغز و نخاع)
• اعصاب محیطی (اعصاب و نورونهای عضلات)
تمام بیماریها و اختلالاتی که روی هر کدام از قسمتهای سیستم اعصاب تأثیر بگذارد، در حوزه اختیارات متخصص مغز و اعصاب قرار میگیرند.
اعصاب محیطی و مرکزی
بهدلیل وجود اعصاب در همه جای بدن، بیماریهای عصبی قادرند روی هریک از اعضای بدن از جمله پوست، چشم، گوش، عضلات، دست و پا، حلق و سیستم گوارشی از دهان تا مقعد و … اثر بگذارند. بهاین جهت، تخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست طیف گستردهای از بیماریها را دربرمیگیرد که عبارتند از:
بیماریهای نورودجنراتیو که باعث ازبین رفتن سلولهای عصبی میشوند. مانند: آلزایمر و پارکینسون
بیماریهای روی عروق مغزی اثرگذارند. مانند: سکته های مغزی
انواع ضعفهای عضلانی مانند: ای ال اس
عفونتهای سیستم عصبی مانند انواع آبسههای مغزی و مننژیت
بیماری های که باعث ازبین رفتن میلین(بافت اطراف سلول های عصبی) میشوند. مانند: ام اس که مشکلات زیادی از جمله ضعف عضلانی را بههمراه دارد.
• انواع سردرد
• انواع تشنج
• اختلالات حرکتی مانند پارکینسون و پرشهای عضلانی و حرکات غیرارادی و اضافی
• اختلال تکلم و اختلالات شنوایی که به سیستم عصبی مربوط هستند. به ویژه در مواردی که ناگهانی بروز میکنند.
• بیماری های مربوط به آسیبهای نخاعی (دیسک کمر، تنگی کانال نخاعی و…)
• اختلالات خواب
• تومورهای مغزی سیستم عصبی (مسائل مربوط به جراحی، به حوزه فعالیتهای نوروسرجری یا جراحی مغز و اعصاب مربوط میشود.)
و… که بهترین متخصص مغز و اعصاب هم ممکن است در درمان آنها به متخصصان دیگری نیاز داشته باشد.
با دیدن چه علائمی باید به نورولوژیست مراجعه کرد؟
علائم هشداردهنده نورولوژی
• سردرد
• سرگیجه
• احساس گزگز و مورمور
• احساس ضعف عضلانی
• دردهای مزمن در هر جایی از بدن
• کاهش حس درد، سرما و لمس در بدن مانند بی حسی در دست، پا و صورت
• لرزش
• تغییر ناگهانی در شنوایی و بینایی
• به سختی راه رفتن (اختلال در جهت یابی و عدم تعادل، کند راه رفتن)
• خشکی عضلات
• اختلالاتی که به تفکر مربوط هستند مانند: اختلال تمرکر، از دست دادن حافظه و ضعف شناختی
• اختلالات خواب (سندروم پای بیقرار، بهسختی به خواب رفتن، بیداری انتهای شب، ناگهان به خواب رفتن و … )
• هرگونه افت سطح هوشیاری ( احساس گیجی، خوابآلودگی و…)
• اختلال در صحبت کردن (کندی در صحبت، قطع تکلم، لکنت زبان و … به ویژه در موارد بروز ناگهانی)
روش های ارزیابی
بهترین متخصص مغز و اعصاب ، روشهای مختلفی را برای تشخیص هریک از بیماریها بهکار میگیرد.
نحوه ارزیابی و تشخیص متخصص نورولوژیست
قدم اول، گرفتن شرح حال دقیق از بیمار به این نحو است:
• پرس و جو درمورد تاریخ شروع و شدت علائم
• شناسایی قسمتی که در ابتدا درگیر شده
• درک کردن سیر بیماری
بنابراین در مراجعه به بهترین متخصص مغز و اعصاب ، ارایه تمامی اطلاعات دقیق ضرورت دارد. این باعث تشخیص دقیقتر و تسریع درمان توسط پزشک متخصص میشود.
نحوه معاینات نورولوژی
• معاینات نورولوژی با توجه به اختلالات بیمار، موارد زیر را شامل میشود:
• معاینه اندامها
• معاینات سرو گردن و ته چشم بیمار
• واکنشها
• معاینه اعصاب دوازده گانه
• وضعیت تعادل
• معاینه حس لمس
• موقعیت و…
سپس با توجه به اطلاعات به دست آمده و درنظر گرفتن تشخیصهای احتمالی، در صورت نیاز پزشک ابزارهای پاراکلینکی را برای تشخیص بهتر به کار میگیرد.
ابزارهای پاراکلینیکی
• آنژیوگرافی عروق مغزی
• سی تی اسکن
• نوار عصب و عضله (EMG-NCV)
• MRI
• نوار مغزی (EEG)
درمان بیماریهای مغز و اعصاب
با توجه به وسعت طیف بیماریهای مغز و اعصاب، به دنبال آن درمانهای متنوعی برای انواع مختلف بیماریها درنظر گرفته شده است.
از جمله میتوان موارد زیر را نام برد:
• جراحی
• دارودرمانی
• کاردرمانی
• گفتاردرمانی
• درمانهای نوین طب فیزیکی مانند شوک ویو، مگنت تراپی و …
• فیزیوتراپی
بهدلیل این گستردگی، برای درمان بسیاری از بیماریهای نورولوژیک، چندین متخصص همزمان مشغول کار میشوند.
نورولوژیست
به عنوان مثال، در صورت مراجعه بیمار با علائم مربوط به تومور مغزی ، بعد از انجام معاینات اولیه وانجام تستهای پاراکلینیکی، در آخر تشخیص به عهده متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) بوده و در صورت نیاز به جراحی، بیمار به متخصص جراح مغز و اعصاب واگذار میشود.
پیگیری های ادامه درمان را نیز نورولوژیست برعهده دارد و در صورت نیازبه تقویت عملکرد حرکتی عضلانی بیمار، فیزیوتراپیست یا متخصص طب فیزیکی مورد نیاز است و در مواردی که تومور قبل و یا بعد از جراحی، به شیمیدرمانی یا پرتودرمانی نیاز داشته باشد، بیمار به فوق تخصص انکولوژی (سرطان شناسی) و متخصص رادیوتراپی واگذار میشود.
چگونه بهترین متخصص مغز و اعصاب را پیدا کنیم؟
در صورت نیاز، از پزشک عمومی خود بخواهید تا شما را جهت ادامهی درمان و یا تشخیص بیماری، به بهترین متخصص مغز و اعصاب معرفی کند. مراجعه به نورولوژیست، بلافاصله بعد از بروز علائم بیماریهای مغز و اعصاب و جلوگیری از پیشرفت بیماری بسیار ضروری است.
در طول دوره درمانی امکان دارد برای حفظ شرایط روحی، آرامش، کمک به خواب و کنترل اضطراب ناشی از بیماری و کمک به روند درمان، بیمار به روانشناس یا متخصص روانپزشکی واگذار شود.
متاسفانه در بیماریهای نورولوژی به دلیل قابل بازسازی نبودن سیستم عصبی و همچنین ناشناخته بودن مکانیسم بسیاری از بیماریها، روند درمانی طول میکشد و درموارد زیادی تنها جلوگیری از پیشرفت بیماری و عوارض جانبی که در پی دارد، امکانپذیر است و درمان قطعی میسر نیست.
فلوشیپهای مغز و اعصاب
با گسترش دانش پزشکی، پیشرفت تکنولوژی و همچنین فوق تخصصی شدن مداخلات تشخیصی و درمانی در رشته مغز و اعصاب، همانند سایر رشتهها فلوشیپهایی تعریف شده است.
درحال حاضر این رشته دارای شش فلوشیپ (دوره های فوق تخصصی) میباشد. که رشتههای زیر را شامل میشود:
• فلوشیپ درد
• فلوشیپ الکترومیوگرافی و هدایت عصبی محیطی
• فلوشیپ اِم اِس
• فلوشیپ رادیولوژی مداخلهای (اینترونشن)
• فلوشیپ نوروفیزیولوژی
• فلوشیپ سکته مغزی ( فوق تخصص سکته مغزی )
پزشکان عمومی بعد از گذراندن دورهی پزشکی عمومی و طرح عمومی با شرکت در دوره تخصصی چهار ساله در رشته نورولوژی و طرح دو سالهی تخصص با توجه به علاقه و نیاز، تحصیل در یکی از دورههای فوق تخصصی گفته شده را ادامه داده و به عنوان فلوشیپ بهکار خود ادمه میدهند.
- ۹۸/۱۰/۲۵